Kullanıcı Deneyimi (UX) Nedir? Nasıl Geliştirilir?

📌 Kullanıcı Deneyimi (UX) Nedir: Kullanıcıların belirli faydalar sağlamak amacıyla bir ürün, hizmet ve sistemin kullanımından kaynaklanan algıları ve tepkileridir. Kullanıcıların ilgili ürün, hizmet veya sistemi kullanımı öncesinde, sırasında ve sonrasında sahip oldukları duyguların, inançların, tercihlerin, bakış açılarının, fiziksel ve ruhsal tepkilerin, davranış ve becerilerin tamamını kapsayan kullanıcı deneyimi kavramında kullanıcı etkileşiminin bütün yönleri ele alınmaktadır. Kullanıcı deneyimi tasarımı; kullanıcıların bir ürün veya hizmeti nasıl algıladığı, kullanıcı arayüzü tasarımı, etkileşim tasarımı ve bilgi mimarisi gibi unsurları içermektedir.

Kullanıcı Deneyimini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

• Faydalılık: Ürün veya hizmetler, bir amaca hizmet etmeli ve kullanıcılara yarar sağlamalıdır.
• Kullanılabilirlik: Ürün veya hizmetlerin kolayca kullanılabilmesi ve kullanıcı memnuniyetidir.
• Bulunabilirlik: Ürün veya hizmetlerin basit bir şekilde bulunabilmesi veya ulaşılabilmesidir.
• Güvenilirlik: Ürün veya hizmetlerin niyeti, kalitesi ve sunduklarına inanılarak güvenilmesidir.
• Arzu Edilebilirlik: Ürün veya hizmetler imajı, estetiği ve duygusal tasarımı ile beğenilmelidir.
• Erişilebilirlik: Ürün veya hizmetlerde sunulan deneyim engellilerce de gerçekleştirebilmelidir.
• Değerlilik: Ürün veya hizmetler, değer yaratarak kullanıcılara bedelinin karşılığını sunmalıdır.

İnsanlar daha hoş, pozitif ve zevkli bir deneyimi; daha kaliteli bir ürün yerine tercih edeceklerdir.

Tony Robbins, Ünlü Yazar

Kullanıcı Arayüzü (UI) Ve Kullanıcı Deneyimi (UX) Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kullanıcı deneyimi (UX) tasarımı, maksimum kullanıcı memnuniyetini sağlayabilme amacıyla kullanıcıların ilgili ürün ve hizmetlerle etkileşime girdiklerinde genel deneyimlerini iyileştirme prosedürüdür. Kullanıcıların hissettikleri duygular, memnuniyet düzeyleri ve genel deneyimleri incelenerek kullanıcıların ürün veya hizmeti kolayca anlamaları, keyif almaları ve ihtiyaçlarını karşılamaları sağlanır. Kullanıcı arayüzü (UI) tasarımı ise ilgili ürün veya hizmetlerin sunumları, görünümleri ve tasarımlarını iyileştirme sürecidir. Burada kullanıcılara hoş, etkili ve kullanımı kolay bir arayüz sunularak ürün ve hizmetlerin görsel yanının geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Örneğin müşterilerine plastik bardak ile çay veya kahve satan bir satıcı, müşterilerinin ellerinin yanmaması için içeceği çift kağıt bardakla veriyor olsun. Burada içeceğin konulduğu bardağın tasarlanması UI, kullanıcıların elinin yanmamasının düşünülmesi UX ile ilgilidir. Benzer şekilde sıkılarak kullanılan bir ürünü estetik görünümlü ince belli cam bir şişe ile satmak UI öncelikli, kolayca sıkılabilen geniş ve plastik bir şişe ile satmak ise UX önceliklidir. Veyahut acelesi olan birinin kaldırımlı uzun yol yerine kestirme toprak yolu tercih etmesi UI değil, UX önceliklidir.

Kullanıcı Deneyimi Örnekleri Nelerdir?

Kullanıcı deneyimi çok farklı sektörlerde kullanıldığı için, her sektöre hatta ürün veya hizmet grubuna ait kullanıcı deneyimi kriterleri farklılık göstermektedir. Mesela e-ticaret sitelerinde hızlı ve güvenli ödeme süreçleri ile ürün sayfalarında detaylı açıklamalar ve görseller; oyunlar için kolay öğrenilebilir oyun mekaniği, görsel ve işitsel öğelerle zenginleştirilmiş bir atmosfer, oyun içindeki ilerlemeyi kaydetme ve paylaşma seçenekleri; sosyal medya uygulamaları için kolayca paylaşım yapabilme ve etkileşimde bulunabilme, kullanıcılarına kişilik özelliklerine ve ilgi alanlarına yönelik profil önerileri sunulması önemli kullanıcı deneyimi kriterlerine örnektir.

Doğa kullanıcı deneyimini optimize etmekle ilgili mükemmel çözümler sunmaktadır. Örneğin arıların bal peteklerinin altıgen şeklinde olmasının sebebi, altıgenin diğer geometrik şekillere göre daha az malzeme kullanarak en çok alanı kaplayan ve en sağlam yapıyı oluşturan form olmasıdır. Petekler bu sayede arıların topladığı balı daha rahat bir şekilde taşımaktadır. Arılar sekizgen, beşgen ve daire gibi farklı şekilleri seçselerdi kör noktalar arasında boşluk kalacaktı.
(Ayrıca Bakınız: En İyi Hedef Belirleme ve Planlama Stratejileri)

Bilgisayar faresi gibi fiziksel ve endüstriyel cihazların kullanıcılara sundukları deneyimi ve bu yüzden doğrudan kullanıcıların üründen aldıkları keyfi etkileyen bazı kriterler bulunmaktadır. Mesela bir bilgisayar faresinin ele sığıp sığmadığı (boyutu), ağırlığı ve hareket ettirirken hantal olup olmadığı, karanlıkta kullanım kolaylığı için ışıklandırmasının olup olmadığı buna örnektir.

Kullanıcılara kolaylık sağlayan ve ilk göz temasında güzel görüntü sağlayan internet siteleri satış başarısı ve marka bilinirliği konusunda rekabet avantajına sahiptirler. Renkler, menülerin konumlandırıldığı yerler, butonların yerleri, geçişler, yazı tipleri, yazı boyutları, sayfa ve video geçişleri, modern ve güven duygusu veren görsel dokunuşlar yapılması, içerik ve görsellerin hiyerarşik olması, kullanıcıların odaklanması istenilen ögelerin vurgulanması, dikkat çekici CTA ve buton kullanımı, formların basitleştirilmesi deneyime kesinlikle katkı sağlamaktadır. Ayrıca Google başta olmak üzere arama motorlarına göre internet siteleri için duyarlı tasarım (mobil uyumluluk), hızlı açılan sayfalar ve HTTPS kullanımı kullanıcı deneyiminde kritik role sahiptir.
(Ayrıca Bakınız: Google Önemli Web Verileri Hataları [Çözüm])

Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Nasıl Yapılır?

.1-. Empati Kurma: UX tasarımı kullanıcı merkezli bir çalışma süreci olduğu için empati kurmak kullanıcıları gözlemleyerek, anlayarak ve onlarla etkileşim kurarak doğru çözümlere ulaşma olanağı sağlar. Bu sebeple problemi kavramak adına kişisel önyargılardan uzaklaşarak anket, röportaj ve odak grup çalışması gibi araçlarla bilgi toplanmalıdır. Kullanıcı araştırması yapmak; kullanıcı sorunlarını ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde ele alarak müşteri iç görülerinin anlaşılması, fonksiyonların önceliklendirmesi ve kullanılabilirlik alanlarında önemli veriler sağlayacaktır.

.2-. Tanımlama ve Fikir Bulma: Empati kurma ve kullanıcı araştırması aşamalarında elde edilen veriler ile kullanıcıların ihtiyaçları, sorunları ve iç görüleri objektif bir şekilde tanımlanmalıdır. Sorunlara uygun çözümler üretilerek ideal sonuca ulaşmak problemlerin doğru belirlenmesine ve isabetli saptamalar yapılabilmesine bağlıdır. UX tasarımcılarının ilgili sorunları ve ihtiyaçları en iyi şekilde ele alana kadar çalışmalarını optimize etmeye devam etmeleri bu yüzdendir.

.3-. Tasarlama: Tespit edilen sorun ve ihtiyaçlar için geliştirilen ilgili ürün ve hizmetlerin ‘kim, ne, neden, nasıl, ne zaman, nerede‘ (5N1K) bağlamlarında düşünülerek tasarlanması gerekir. Yani bu aşama doğru çözümler bulmak için fikir üretme aşamasıdır. Sorunlara gerçek dünyada uygulanabilir, kullanıcı odaklı, kolay kullanılabilir, etkili, estetik, performanslı, güvenliğe ve gizliliğe önem veren, esnek, güncellenebilir, yenilikçi, özgün, hafızalarda yer edebilen, etkili iletişim sağlayan, kişiselleştirilmiş deneyim sunan yani performansı artıran olabildiğince çok sayıda alternatif çözüm üretmek gerekir. Bu sebeple UX tasarımı yetenekli olanların alanıdır.
(Ayrıca Bakınız: Liyakat Nedir? Liyakat Neden Önemlidir?)

.4-. Prototip Üretme: Tasarlanan çözümleri gerçekleştirmek yani onları üretmeye başlamadan önce prototiplerinin yapılması, varsayılan çözümlerin sonuçlarını araştırma imkanı sunacaktır. Prototipler sunulan çözümün tamamını veya gerekirse sadece belli bir kısmını içerebilir. Ayrıca farklı varyasyonlar üretilip bunlar kendi aralarında kıyaslanarak çözümler optimize edilebilir.

.5-. Test Etme: Üretilen çözümler sınanarak onların doğru birer çözüm olup olmadıkları gerçek dünya koşullarında test ve analiz edilerek belirlenir. Bu aşamada elde edilen veri ve sonuçlar, sunulan deneyimi bir mantık çerçevesinde iyileştirme olanağı sunar. Test aşamasında kullanıcı deneyimi metriklerini kullanmak çok önemlidir çünkü bir şey ölçülemezse iyileştirilemez. UX ölçümleri başarıya, performansa ve soruna dayalı olabilecekleri gibi psikolojik ve davranışsal ölçümler de mevcuttur. Mesela kullanıcıların ortalama etkileşim süresi, hata sayısı, hedeflenen işlemin tamamlanma süresi gibi ilgili ürün ve hizmete bağlı pek çok metrik ölçülerek kullanıcı deneyimi başarısı test edilebilir. Bu kullanıcı deneyimine ilişkin bütünsel bir görünüm sunarak objektif bir değerlendirme yapmayı ve en etkili faaliyetlere odaklanmayı mümkün kılacaktır.
(Ayrıca Bakınız: Nasıl Başarılı Olunur? [Başarının Sırrı])