İleri Seviye Performans Sürüş Teknikleri

📌 Performans Sürüşü Nedir: Hızlanma, dönüş ve frenleme gibi temel trafik manevralarında aracın dinamiklerini, performansını ve potansiyelini en üst düzeye çıkarmaktır. Adından da anlaşılacağı üzere güvenlik odaklı trafik becerisi ve yüksek hız etkinliğidir. Otomobilin limitleri zorlanmakla beraber, sportif ve deneyimli otomobil kullanmayı seven sürücüler için eğlenceli bir aktivitedir. Ayrıca her gün karşılaşılan olumsuz sürüş senaryolarıyla başa çıkmaya yardımcı bilgi ve becerileri geliştirmek için güzel bir fırsattır. Performans sürüşü teori ve pratik içerir.

İleri Seviye Performans Sürüş Teknikleri Nelerdir?

1- Sağlam ve Performanslı Araç Kullanılmalıdır

1.1 – Motor, Beygir (HP) ve Tork

✅ Yüksek hacme sahip olan motorlar aynı zaman içerisinde daha fazla hava-yakıt karışımını yakabildikleri için daha performanslıdırlar. Ayrıca sürtünme ve ısı kaybının daha az olması sebebiyle turbo motorlar atmosferik motorlara göre daha yüksek performans sunarlar.

✅ Beygir gücü (HP) iş yapma gücü yani hızlanma ile, tork ise dayanıklılık yani çekiş gücü ile alakalıdır. Bu sebeple yarış arabaları yüksek beygirli iken yük taşıma araçları yüksek torkludur.

1.2 – Tahrik ve Çekiş Sistemi

• Önden Çekiş: Önden çekişli araçlar zorlu şartlarda (viraj, kaygan zemin vb.) kolay hakimiyet sunar fakat yüksek hızda kayma ve savrulma riski daha yüksektir. Bu nedenle sert dönüşlerde ve güç uygulamasında direksiyonu dengelemek, gerekirse sol ayak freni kullanmak, aracın ağırlık dağılımını avantaja çevirmek ve mümkün olan en iyi lastikleri kullanmak önemlidir.

• Arkadan İtiş: Arkadaş itişli araçlar yüksek performanslı sürüşlerde avantajlı olup sürüş keyfi ve yüksek konfor sağlar. Virajlarda yüksek hızda keskin ve sert dönüşlere olanak tanır, kayma ve savrulma anlarında daha çabuk toparlanıp dengede kalabilir, üstelik drift için de idealdir. Bu sebeple yarış arabaları, sportif araçlar ve üst segment araçlar genellikle arkadan itişlidir. Fakat bu araçlar maliyet, yakıt tüketimi, kalkış performansı ve zorlu yol şartlarında dezavantajlıdır.

• Dört Çekiş: Dört çekişli araçlar, arkadan çekiş gücü eklenmiş önden çekişli arabalar gibidir. Yolla adeta bütünleşerek patinaj gibi sorunları önler, zorlu yol şartlarında ve ani virajlarda savrulma ve yoldan çıkma riski çok daha düşüktür ve düşük viteslerde daha rahat hızlanır. Fakat maliyet, araç ağırlığı, yakıt tüketimi ve maksimum hız konularında dezavantajlıdır.

1.3 – Tekerlekler ve Yol Tutuşu

Doğru lastikleri ve jantları seçmek, hem güvenlik, hem konfor, hem de performans açısından önemlidir. Bu seçimde hava koşulları (sıcaklık, yağış türleri vb.), aracı kullanma şekli (uzun süreli kullanım, sert kullanım vb.) ve aracın özellikleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca büyük jantlar daha iyi viraj dönüşü, daha iyi fren performansı ve daha iyi yol tutuşu sağlasalar da büyük jantları döndürmek için daha çok tork gerekeceği için büyük jantlar performansı düşürüp yakıt tüketimini arttırmaktadır. Bu sebeple araç üreticisinin önerdiği lastik ve jantlar kullanılmalıdır.

1.4 – Vites, Yakıt ve Hızlanma Süresi

Performans sürüşü açısından değerlendirilirse otomatik vites kullanım kolaylığı, manuel vites tam kontrol ve iyi drift yapma imkanı sunmaktadır. Ayrıca dizel araçlar tork, benzinli araçlar beygir, elektrikli araçlar ise hızlanma konusunda avantajlıdır. Anlık hızlanmalar ile koltuğa yapışmak için yüksek tork, uzun yolda uçmak için de yüksek beygir gücü gerekmektedir. Ayrıca yüksek beygirli ama vasat torklu bir araç, maksimum güce ulaşmak için çok zaman harcar.
(Ayrıca Bakınız: Araç Yakıt Türleri ve Avantajları Nelerdir?)

1.5 – Gelişmiş Sürücü Yardım Sistemleri

Yeni nesil araçlarda özellikle performans sürüşüne ve güvenli sürüşe destek olan gelişmiş sürücü yardım sistemleri bulunmaktadır. Farklı sürüş modları (sportif, konforlu, ekonomik vb.), otomatik park, çarpışma önleme sistemi, güçlendirilmiş fren sistemi, şerit koruma desteği, kör nokta desteği ve hız sabitleyici bunların bir kısmıdır. Ayrıca performans sürüşünde kaza yapma ve hatta takma atma gibi istenmeyen durumların yaşanma riski daha yüksek olduğu için sürülen aracın teneke olmaması, sağlam ve dayanıklı olması da son derece önemlidir.

2- Sürülen Araç ve Özellikleri İyice Tanınmalıdır

Araçların kendine öz dinamik yapıları ve sürüş karakterleri vardır. Sürülen aracın türünü, özelliklerini, güçlü ve zayıf yönlerini bilmek sürüş esnasında ciddi avantajlar sağlar. Örneğin maksimum beygir ve tork değerlerinin yüksek olması güzel gözükebilir ancak otomobilin bu değerlere hangi devirlerde ulaşacağının da büyük önemi vardır. Daha düşük devirlerde ulaşılacak maksimum tork; hem az yakıt tüketimi sunduğu hem de kalkış ve yokuşlarda daha iyi bir ivmelenmeye sahip olduğu için şehir içi kullanımında mantıklı bir seçenektir.

3- Ani Hızlanma İçin Yüksek Devirler İdealdir

Aracı yüksek performansta çalışması sağlanırken aynı zamanda aracı yakıt yönünden de verimli bir şekilde kullanmak için, motor devri maksimum güç ile maksimum tork arasında kalan bölgede tutulmalıdır. Fakat bu bölgenin devir aralığı araçtan araca farklılık göstermektedir. Ayrıca devir sayısı arttıkça pistonlar daha hızlı hareket edeceği için aracın gücü artmakta yani araç daha hızlı hızlanmaktadır. Fakat sürtünme vb. sebeplerle motordaki kayıplar arttığı ve efektik güç düşmeye başladığı için bir yerden sonra ivmelenme azalmaya başlamaktadır.

4- Tekniğine Uygun Olarak Fren Yapılmalıdır

Düz bir yolda fren yapmak, bir aracı yavaşlatmanın veya durdurmanın en etkili yoludur. En yüksek yavaşlama tekerleklerin tam kilitleneceği andaki frenleme anında olur. En iyi frenleme ise ön tekerlekleri kilitlemeden yapılan frendir (1) çünkü ön tekerlekler kilitlenirse direksiyon tepkilerine yanıt veremezler. Tekerleklerin kilitlenmesi halinde frenler kısa süreliğine serbest bırakılmalıdır. Aracın maksimum frenleme gücünü avucunun içi gibi bilmek, virajlara güven içerisinde maksimum hızda girmeyi sağlayacaktır. Ayrıca en iyi frenleme en kısa sürede durmak değildir, çünkü direksiyon hakimiyeti vb. de önemlidir. Bazı fren teknikleri şunlardır:

• Sol Ayak Freni: Bir ayak gazdayken öteki ayakla frene basıp aracın sağa sola savrulmasını engelleyerek zaman kaybetmeden ilerlemek için kullanılır. Daha etkilidir ama daha risklidir.
• El Freni Tekniği: Acil durumlarda özellikle yoldan çıkmak üzereyken kullanım için idealdir. El freni, tekerlekleri kilitleyip aracın kaydırır ve keskin dönüş için gerekli olan açıyı kazandırır.
• Trail Braking: Virajlarda frenin kademeli olarak serbest bırakılmasıyla yol tutuşunu arttırır.
• Heel and Toe: Manuel araçlarda vites değişimlerinin konforlu ve hızlı yapılmasını sağlar.

5- Kayıplar Azaltılarak Performans Artırılmalıdır

.#. Fizyolojik Prensipler: Doğru koltuk ayarı ve oturma pozisyonu ayarını yapmak, sadece öndeki araca odaklanmak (öndeki sürücüyü taklit etme ihtimali yüksektir) yerine mümkün olduğunca ileriye bakmak, el göz ve ayak koordinasyonuna odaklanmak, direksiyon simidini yukarı itmek yerine aşağı çekmek (örneğin sola dönüş için direksiyonu sağ elle yukarı itmek yerine sol elle aşağı çekmek fizyolojik olarak daha etkilidir), yüksek hızda yoğun koşullarda araç sürerken direksiyon simidini 9-15 konumunda tutmak performans sürüşünü destekleyecektir.

.#. Drift Tekniği: Türkçede “yanlama” olarak karşılık bulan drift, virajı alırken arabanın arka kısmını kontrollü biçimde kaydırarak dönüş alma tekniğidir. Drift yarış pistlerinde aracın zaman kazanması adına normalde gideceği rotanın dışına çıkarak aracın daha hızlı ilerlemesini sağlar. Drift işlemi, benzer şekilde savrulan aracı toparlamak için de kullanılabilir. Fakat drift çok fazla dikkat ve odaklanma gerektirmekle beraber, en iyi arkadan çekişli ve manuel vitesli araçlarda yapılabilmektedir. Üstelik drift bolca pratik gerektiren tehlikeli ve ileri seviye bir tekniktir.

.#. Virajlarda Sürüş ve Takip Mesafesi: Viraj motorlu araçların dengesini bozan yollardan en etkili olanıdır çünkü virajlarda üzerinde yük azalan tekerleklerin yol ile temasının azalması sebebiyle kayma kolaylaşmaktadır. Bu sebeple viraja yaklaşırken hız düşürülmeli, viraj içinde gereğinden fazla gaza basılmamalı, aniden fren yapılmamalı, mümkün olan en geniş açıyla dönülmeli ve çıkışta hızlanılmalıdır. Ayrıca viraj alırken tercihen yanda araç olmamasına dikkat edilmelidir. Sadece virajlarda değil, trafikte her daim sadece ön değil arkadaki araçla da takip mesafesi bırakılmaya çalışılmalıdır çünkü sürekli olarak dışarıyı kontrol etmek çok yorucudur.

.#. Çevre Farkındalığı: Çevresel unsurlar hızlı bir şekilde değişirler fakat beyin algı devamlılığı eğiliminde olduğu için yanılgılar yaşayabilir. Bu sebeple gözlerin odak noktası hep hedeflenen yolda, ancak düşünce sürecinin odak noktası ise çevrede olmalıdır. Ayrıca sürüş esnasında yumuşak, sakin, rahat ve uyanık olmak önemlidir. Benzer bir şekilde yönlendirme, fren yapma ve hızlanma işlemlerinden birden fazlasını aynı anda yapmamak; yolun özelliklerini avantaja çevirmek, en kısa yoldan en yüksek performansı elde etmek ve ufku genişletmek gereklidir.

.#. Yük Transferi: Hızlanma, yavaşlama ve yönlenme gibi manevralar ağırlık aktarımına sebep olarak lastiklerin yol tutuş miktarını etkilemektedir. Ağırlık transferlerini manipüle etmeyi anlamak, diğer manevralardaki uzmanlığa yardımcı olacak, gaz kelebeği ve fren girişleriyle otomobilin dönüşünü manipüle etmeye izin verecektir. Ağırlık transferi ilkesinin sunduğu gücü etkili bir şekilde kullanmak araç kontrolü ve sınırların zorlanması için çok önemlidir.

6- Zorlu Şartlara Hazırlıklı Olunmalıdır

• Kayma ve Patinaj Kontrolü: Direksiyon döndürülse bile aracın viraj içine doğru dönmeyip için düz gitme eğilimde olduğu önden kayma (understeer) ve aracın ön kısmı virajın içerisine doğru keskin bir şekilde yönlendiği için virajda içinde savrulma tehlikesinin yaşadığı arkadan kayma (oversteer) durumunda çok fazla hız yapılmadıysa, birkaç teknikle (“kontra“, direksiyon kontrolü, ani hareketlerden kaçınma vb.) durum toparlanabilir. Tekerlerin dönmesine rağmen aracın ilerleyemediği patinaj durumunda yol tutuşunu kazanmak için araca zaman tanınmalı, ayak gazdan çekilerek yavaşlanmalı ve yol tutuşu sağlanana dek direksiyon düz tutulmalıdır.

• Farklı Hava Şartları: Yağmurlu ve ıslak havada ani hareketlerden kaçınılıp araç kontrollü ve yavaş kullanılarak suda kızaklama riski azaltılmalıdır. Sisli havada iki takip mesafesi bırakılmalı ve mümkünse araç sürülmemelidir. Karlı ve buzlu havada kış lastiği ve antifriz kullanılmalı, ayrıca kaymaya karşı dikkatli olunmalıdır. Sıcak havada araca uzun süre yüklenilmemeli ve araç korunmalıdır. Rüzgarda camlar kapatılıp, düşük hızda gidilmeli ve ani frene hazır olunmalıdır.

• Diğer Şartlar: Karlı havada araç kayarsa ayak gazdan çekilir ve direksiyon kayma yönünün tersine doğru çevrilip araç kurtarılır, ayrıca karda daha çok kaymaya sebep olacağı için frene katiyen basılmamalıdır. Yüksek hızlarda takla atmamak için aracın yol tutuşu arttırılmalı, yolcular mümkünse en arkaya oturmamalı, dengeli yükleme yapılmalı, ağırlık merkezi yere yaklaştırılmalı ve ani manevralardaki eylemsizlik etkisi yük dengesi vb. ile azaltılmalıdır. Ayrıca çift debriyaj tekniği, seri sollamalar, drafting, pürüzsüz sürüş, pendulum dönüşü, bastırma kuvveti, devir eşleştirme, sürtünmeden faydalanmak ve hızlı kalkış diğer sürüş teknikleridir.

7- Tedbirli Olunmalı ve Strese Girilmemelidir

✅ Trafikte tedbir kelimenin gerçek anlamıyla hayat kurtarır. Gerekli tedbirleri almadan hele hele yoğun trafikte performans sürüşü yapmak kişinin kendi canı üzerine kumar oynaması gibidir. 🙂 Tedbirler hem sürüş öncesinde yapılan kontrolleri (araç sıvı kontrolü, emniyet kemeri kullanılması, ayna kontrolü, rutin bakımların yapılması vb.) hem de sürüş esnasında uygulanan tedbirleri (takip mesafesi, çevre kontrolü, kör noktada araç olma olasılığını hesaba katmak, motor suyu soğukken aracı yüksek devirlerde kullanmamak vb.) kapsamaktadır.

✅ Yüksek hızda aniden teker patlaması, aniden çıkan bir engel veya kişi, zorlu hava durumu, zorlu yol şartları, basma şeridi olan sol şeritte düşük hızda gidenler, birden aracını önünüze kıranlar gibi aniden çıkagelen olası riskli durumlarda strese girmemek ve soğuk kanlı olmak da hayati öneme sahiptir. Elbette ki bunlar söylemesi kolay olsa da uygulaması anlıktır, zira iş işten geçmiş olabilir. 🙂 Bu sebeple ideal stres düzeyinde olmak da hayat kurtarmaktadır.

Performans Sürüşünün Dezavantajları Nelerdir?

.1-. Güvenlik Riski: Yüksek performans, hızlı sürüş ve riskli ani manevralar gibi bileşenleri içerdiği için çeşitli güvenlik risklerine yol açmaktadır. Örneğin yüksek hız hız körlüğüne (“bilgi“) yol açarak başka canlılara zarar vermekten, aracın takla atmasına ve hatta olası kazaların maddi ve manevi zararının katlanarak artmasına kadar bir dizi soruna sebep olmaktadır. Bu sebeple gerekmedikçe performans sürüşünden kaçınılmalı, güvenli sürüş teknikleri kullanılmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Güvenli Sürüş ve Defansif Sürüş Teknikleri)

.2-. Bozulma & Aşınma: Yüksek performans elde etmek için araca yüklenilmesi ve hatta dönem dönem aracın sınırlarının zorlanması gerekebilmektedir. Fakat bu gibi durumlar aracın çeşitli aksamlarının daha hızlı aşınmasına ve bozulmasına (örneğin yüksek devirlerde uzun süreli seyahat sonucu hararet ve hatta motorun yanması) sebep olmaktadır. Dolayısıyla bu tarz çeşitli problemler yaşamamak adına aracın rutin kontrolleri ve periyodik bakımlar aksatılmamalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Araç Bakımı Nasıl Yapılır? [Rehber])

.3-. Yakıt Tüketimi: Motora genellikle yüksek devirlerde yüklenilmesi, hızlanmalar esnasında ani fren yapma ihtiyaçlarının doğabilmesi, hız arttıkça hava direncinin artması sebeplerle aracı ivmelendirmenin maliyetinin artması gibi sebeplerle yakıt tüketimi anormal oranlarda artış gösterebilir ve araç hararet yapabilir. Dolayısıyla acil durumlar haricinde araç max. tork ve max. beygirin sağlandığı devir aralıklarında kullanılmalı ve tasarruf teknikleri bilinmelidir.
(Ayrıca Bakınız: Araç Yakıt Tüketimi Nasıl Azaltılır?)

.4-. Yasalar ve Cezalar: Hız limitlerinin aşılması ve drift yapılması başta olmak üzere çeşitli performans sürüş uygulamaları bütün ülkelerde ve bütün karayollarında legal olmamakla beraber, bu tarz teknikler yasalara uygun olduğu durumlarda (legal yarışlar, terörle mücadele operasyonları, hayati tehlikenin olduğu durumlar vb.) kullanılmalıdır. Dolayısıyla yasalar izin vermedikçe, performans sürüşünden kaçınılarak güvenli sürüş teknikleri kullanılmalıdır. (1)
(Ayrıca Bakınız: Güvenli Sürüş ve Defansif Sürüş Teknikleri)